Mesnevi Nedir? Mesnevinin Bölümleri Nelerdir? Mesnevinin Özellikleri, Türk Edebiyatında Mesnevi
Mesnevi: Bugünkü roman ve hikâyenin karşılığı olarak kullanılan, divan edebiyatında uzun olayların aruz ölçüsünün kısa kalıplarıyla şiir şeklinde yazıldığı nazım biçimine mesnevi denir.
Mesnevinin Bölümleri
1. Dibace: Manzum (şiir) veya mensur (düzyazı) şeklinde yazılabilen mesnevinin ön sözüdür.
2. Tevhid: Allah’ın birliğinin ve bütünlüğünün anlatıldığı bölümdür.
3. Münacaat: Allah’a yalvarış ve yakarışlarda bulunulan bölümdür.
4. Naat: Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed’in (S.A.V) övüldüğü bölümdür.
5. Miraciye: Miraç olayının anlatıldığı bölümdür.
6. Medh–i çiyar–yâri–güzîn: Genellikle dört halife (Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali) veya devrin büyüklerinin övüldüğü bölümdür.
7. Medhiye: Övmek anlamına gelen bu bölümde mesnevinin sunulacağı kişi övülür.
8. Sebeb–i Telif: Mesnevinin niçin yazıldığının belirtildiği bölümdür.
9. Âgâz–ı dâstan: Mesnevilerde anlatılmak istenen asıl konunun ele alındığı bölümdür.
10. Hatime: Mesnevinin sona erdiğini belirten bölümdür.
Mesnevinin Özellikleri
1. Her beytinin dizeleri kendi arasında kafiyelidir. (aa, bb, cc, dd….) ÖNEMLİ: Mesnevilerin kafiyelenişinin bu şekilde olması uzun hikâyelerin bu nazım biçimiyle yazılmasını kolaylaştırmıştır.
2. Beyit sayısı sınırsızdır. Örneğin Mevlana’nın Mesnevi adlı eseri 25.700 beyitten oluşur.
3. Türk edebiyatına İran edebiyatından girmiş olan bu nazım biçiminde beyitler arasında konu bütünlüğü vardır.
4. Aynı şair tarafından yazılmış beş mesneviye “Hamse” adı verilir. Hamse sahibi olarak tanınmış önemli divan şairleri: Ali Şir Nevâi, Taşlıcalı Yahya, Fuzuli, Nev’i–zâde Atâi’dir.
5. Aruz ölçüsünün kısa kalıplarıyla yazılırlar.
6. Divan şiirindeki manzum hikâye örnekleri olarak kabul edilir.
7. Mesneviler farklı konularda yazılabilen konu sınırlaması olmayan şiirlerdir. Mesnevilerde en çok; aşk, dini ve tasavvufi, ahlaki–öğretici, savaş ve kahramanlık, bir şehri ve şehrin güzelliklerini anlatma, mizah gibi türlü konularda ele alınmıştır.
8. Türk edebiyatındaki ilk mesnevi Yusuf Has Hacip’in yazdığı Kutadgu Bilig’dir.
9. Bu türün en önemli temsilcileri; Fuzuli, Şeyhi, Nabi, Şeyh Galip gibi şairlerdir.
ÖNEMLİ: Divan edebiyatının önemli şairleri olan Baki, Nefi ve Nedim mesnevi yazmamışlardır.
Türk Edebiyatında Mesnevi
Türk edebiyatında mesnevinin kullanılması 11. yüzyılda başlamıştır. Türk edebiyatında yazılan ilk mesnevi Yusuf Has Hacip tarafından kaleme alınan Kutadgu Bilig adlı eserdir. Özellikle 13. yüzyıldan itibaren hızlı bir gelişme gösteren Mesnevi, her beyitin kendi içinde kafiyeli olması açısından yazma kolaylığı sağladığı için birçok şair tarafından tercih edilmiştir. Türk edebiyatında modern anlamda hikâye ve roman olmadığı için bu dönemde olay eksenli uzun konularda mesnevi nazım biçimi kullanılmıştır. Yani mesneviler bir nevi manzum hikâye örnekleri olarak kabul edilir.
Yüzyıllara Göre Önemli Mesneviler ve Yazarları
13. yüzyıl:
Mevlana – Mesnevi
Şeyyad Hamza – Yusuf u Züleyha (İlk aşk mesnevisi)
14. yüzyıl:
Kutb – Hüsrev i Şirin
Yunus Emre – Risaletü’n Nushiyye
Gülşehri – Mantıku’t Tayr (Kuş Dili)
Âşık Paşa – Garipname
Ahmedi – İskendername
15. yüzyıl:
Süleyman Çelebi – Vesiletü’n Necat
Germiyanlı Şeyhi – Hüsrev ü Şirin ve Harname
16. yüzyıl:
Fuzuli – Beng ü Bade ve Leyla ile Mecnun
17. yüzyıl
Nabi – Hayriye ve Hayrabad
18. yüzyıl
Şeyh Galip – Hüsn ü Aşk
ÖNEMLİ: Mesneviler; bugünkü roman ve hikâyenin karşılığı olarak Divan edebiyatında kullanılan bir nazım şeklidir.
ÖNEMLİ: Mesnevilerde uyak düzeni aa–bb–cc … şeklindedir. Kafiye düzeninin bu şekilde olması mesnevilerde yazma kolaylığı sağlamaktadır.
Ashab–ı Kehf Kıssası
Bu kıssa konusunu Kur’an’dan alan bir mesnevidir. Öğüt, ibret, hidayet, uyarma ve müjdeleme amacıyla yazılan bu kıssalar ebedi hakikatin nasıl anlatılacağını öğreten bir üslup zirvesidir.
Ashab–ı Kehf, “Yedi Uyuyanlar olarak bilinir. İnançları uğruna yaşadığı yerden ve toplumdan vazgeçen insanların yaşamlarının anlatıldığı bir hikâyedir.
Düşmanlarından korunmak amacıyla Allah tarafından 309 yıl mağarada uyutulan bu insanlar vasıtasıyla öldükten sonra dirilme anlatılmaya çalışılır. Mesnevi nazım biçimi kullanılarak yazılan bu kıssa, ibretlik hikâyelerle ders alınması gereken kıssalardan biridir.
Mesnevi, mesnevi nedir, ashab-ı kehf, ashab-ı kehf kıssası türk edebiyatında mesnevi, mesnevinin özellikleri, mesnevinin bölümleri, Türk Edebiyatında Mesnevi
