Gazâli Hikayeleri; “Katilin Maksadı”
“Sizden evvel, geçmiş milletlerin içinde bir kişi vardı. Bu kişi doksan dokuz kişiyi öldürmüştü. Bu katil yer yüzünün en alim kişisini sordu. Kendisine bir abid gösterildi. Katil, abidin yanına vardı. Ve dedi ki:
– Ben doksan dokuz nefis öldürmüşüm! Acaba tevbe edersem kabul olunur mu?
Abid:
– Hayır! Kabul olunmaz! dedi.
Katil, bunun üzerine abidi de öldürdü ve böylece öldürülenler yüze çıktı. Sonra yeryüzünün en âlimini sordu. Âlim bir kişiye gönderildi. O âlim kişiye dedi ki:
– Ben yüz kişi öldürmüşüm. Acaba tevbe edebilir miyim?
Âlim kişi:
– Evet! (Tevbe edebilirsin). Seninle tevbe arasına kim girebilir? Falanca memlekete git. O memlekette Allahü Teâlâ’ya ibadet eden bir takım insanlar vardır. Onlarla beraber, Allah’a ibadet et! Sakın memleketine dönme. Çünkü memleketin kötülük memleketidir, dedi.
Bu söz üzerine, katil, âlimin yanından ayrıldı. Yolun ortasına gelinceye kadar ölüm meleği yakasına yapıştı ve öldü. Bu manzara karşısında rahmet ile azab melekleri bunun hakkında muhasame ve mücadele ettiler. Rahmet melekleri, “Tevbe ettiği ve kalbiyle Allah’a yöneldiği halde geldi”, dediler. Azab melekleri, “O hayatında hiçbir defa hayır işlememiştir”, dediler. Bunun üzerine Benî Âdem suretinde bir melek onların yanına vardı ve o meleği aralarında hakem yaptılar. O hakem dedi ki:
– İki memleketin arasını ölçünüz! Hangisi daha yakın ise, o memleketin malıdır!
Bunun üzerine melekler, esas memleketi ile ibadet yapmak üzere gittiği memleketi ölçtüler. Gördüler ki, kasdettiği memlekete daha yakındır. Bunun üzerine rahmet melekleri onu alıp götürdüler.
Hadisin başka bir rivayetinde, “Salih memlekete, öbür memleketten bir karış daha yakın idi. Binaenaleyh salih memleketin ehlinden oldu, şeklinde varid olmuştur.
İmam Gazali Hakkında Bilgi:
İmam-ı Gazali, asıl adı Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed bin Muhammed bin Muhammed bin Ahmed el-Gazzâlî et-Tûsî’dir.. Batı dillerinde ismi Algazel’dir. Künyesi Ebu Hamid, lakabı Huccet-ül-İslam ve Zeyneddin’dir. Gazali nisbesiyle meşhurdur. Müctehiddi. İctihadı, Şafii mezhebine uygun oldu.
İslam alimlerinin en büyüklerinden biri olan İmam Gazali, döneminde din adına bıraktığı eserler ile şimdiki dönem alimlerine ışık tutmuştur. İslâm dünyasında Hüccetü’l-İslâm yani İslamın ispatlayıcısı olarak tanınan alim, dinin anlaşılması için hayatını adamıştır.
İmam-ı Gazali, Horasan’ın Tûs şehrinde hicri 450 tarihinde (m.1058) doğmuştur. İlk öğrenimini Tus şehrinde Ahmed b. Muhammed er-razikâni’den, ondan Cürcan şehrine giderek ebû nasr el-ismaili’den eğitim görmüştür. Ardından 28 yaşına kadar nişabur nizamiye medresesi’nde ilim öğrenimi görmüştür.
İmam Gazali, Abbasi Halifesi El- Müstâzhir tarafından takdir edilmiş ve onun isteği üzerine Batınîleri reddeden kitabını yazıp halifeye atfen kitabında “El-müstâzhirî” adını vermiştir. Nizamiye müderrisliğinde bulunduğu yıllarda, “Kitabü’l Basit fil Fürü”, “Kitab-ül-Vesit,El Veciz”, “Meahiz-ül-Hilaf” isimli kitapları yazdı.
“Kitabu Fedaihil-Batınıyye ve Fedail-il Müstehzariyye” isimli kitabını yazan Gazali, aynı zamanda Rumcayı öğrenerek, eski Yunan ve latin filozofların kitaplarının üstüne yaklaşık üç sene incelemelerde bulundu. Bu incelemeler esnasında ve neticesinde “Mekasid-ül Felasife” ile “Tehafüt-ül-Felasife” isimli kitaplarını yazdı.
Gazali, Avrupalı filozofların, dünysnın tepsi gibi düz olduğunu iddia ettikleri dönemde ilim ve felsefelerinin yanlış olduğunu ispat ederek dünyanı yuvarlak olduğunu açıkladı.
Tıp alanında da pek çok konuyu delilleriyle ortaya koydu. Ayrıca diğer fen ilimlerinde de fikir ve bilgileri kitaplarında açıklayarak bize yol gösterdi. Şam’da ykaldığı yıllarda “İhyau-Ulumid-din” isimli kitabını yazdı. Şam’dan Kudüs’e giden Gazali, “Mufassıl’-ulHilaf,” “Cevabul Mesail” ve Allah’ın güzel isimleri Esmâ’ül Hüsna’yı anlattığı “El-Maksad ül-Esma” kitabını yazdı.
Memleketi Tus’a tekrar dönen Gazali burada da “Ed-Dercülmerkum”, “El-Kıstas’ul-Müstakim”, “İslam’da Müsamaha Faysalü’t-Tefrika Beyne’l-İslam Ve’z-Zendeka”, “Kimya-yı Saadet” ve “Et Tibrul Mesbuk Fi Nasihatul Muluk” isimli eserlerini kaleme aldı.
Yaklaşık 10 sene süren çalışmalarından sonra Selçuklu veziri Fahr-ül-Mülk’ün ricası üzerine bir müddet daha Nizamiye Medresesi’nde ders veren Gazali, tasavvufu anlatan “Mişkatü’l-Envar” adlı eserini fikir dünyasına kazandırdı.
Son günlerini insanları irşad etmekle geçiren Gazali, bu süreçte “El-Munkız Mine’d Dalal”, “Selef’i Salihin Mezhebi Huccetu’l İslam”, ehlisünnete tabi olmayı anlatan “İnançta Hassas Ölçüler İlcamü’l Avam An İlmi’l-Kelam” isimli kitaplarını tamamladı.
Gazali’nin 457 kitap yazdığı, ancak günümüze sadece 75 eserinin ulaştığı, kaynaklarda geçer.
