Masalların Çocuk Gelişimine ve Eğitimine Etkileri
Masal, hayali bir mekânda ve bilinmeyen bir zamanda çoğunlukla yaşanmamış veya yaşanması imkansız yada yaşanan olayların dilden dile anlatılarak abartılıp olağan üstü olaylara bağlayan edebi bir türdür.
Masal “hayalî hikâye” olarak da tanımlanmaktadır. Masalı masal yapan da bu olağanüstülükler ve hayalî unsurlardır. Masallar insanı özellikle çocukluk döneminden başlayarak hayata hazırlayan, içinde yaşadığı kültürel ortamda kendine güvenen bir birey olarak yetiştirme amacını taşıyan araçlardır. Bunu sağlayabilmek için de masal içinde okuyucuya, dinleyiciye eğitim amaçlı verilmek istenilen unsurlardan yani iletilerden yararlanılmaktadır.
Masallarda geçen, kahramanlar insan, hayvan ve olağanüstü varlıklar olabilir. Bu durum dinleyenleri eğlendirirken eğiten, gerçeği bazı sembollerle veya olağanüstü kalıplara sokarak anlatmaya çalışan, daha çok iyiyle kötünün çatışmasını konu edinen olayların anlatıldığı, bir tekerlemeyle başlayıp, bir tekerlemeyle ve mutlu sonla biten bir edebiyat ürünüdür.
Masallar toplumu eğiten temel öğelerden biri olarak görülmektedir. İnsanoğlu, kendi yaşam gerçeğini, çözüm önerilerini, beklentilerini, masal olaylarına ve masal kahramanlarına yükleyerek anlatmış ve yüzyıllar boyu, masal yoluyla gelecek kuşakları uyarmaya, masallarla eğitmeye, yaşamın zorluklarına karşı onları donatmaya çalışmıştır.
Masalın çocuklar için bir eğitim aracı olduğu artık bilinen bir gerçektir. Masallar özellikle okul öncesi ve okula yeni başlayan bütün çocukların büyük ölçüde ilgisini çekmektedir. Gizemli havası, serüven dolu fantastik olaylar içermesi, çoğunlukla iyilerin kazanıp kötülerin yenilgiye uğratılması masalları çocuklar için ilginç kılmaktadır. Başka bir deyişle masal, çocuğun dünyasına yakın bir dünya sunmaktadır.
Masallar, eğitici, ders verici ve eğlendiricidir. Çünkü çocuklar hayal dünyasında yaşadıkları için masallar dikkatlerini çekmektedir.
Masallar yoluyla çocuklara bazı olumlu davranışlar kazandırmak daha kolay olmaktadır. Ayrıca masallar yoluyla onların iç dünyasına inip onları daha yakından tanıyabiliriz.
Masallar ders verici olduğu için çocuklar bunlardan etkilenmekte, kendilerini masal kahramanlarının yerine koymaktadırlar. Bundan sonra kendilerini işe yarar hissetmekte ve özgüven kazanmaktadırlar.
Çocukların hayal dünyalarına hitap eden masalların eğitimde de önemli bir
yere sahiptirler. Masallar çocukların dil, duygusal, psiko-sosyal gelişimlerine katkıda bulunduğu, özellikle eğitimin tanımımda da yer alan istendik davranışların kazandırılmasında etkili bir yoldur.
Özellikle okul öncesi çağındaki çocukların bir şeye odaklanma veya dikkatlerini sürdürme sürelerinin çok sınırlı olduğu düşünüldüğünde masalın burada dikkat çekici bir öğretim materyal olarak kullanılması oldukça doğru bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır.
Masallar, çocukların hayal güçlerini geliştirmelerine, dil gelişimine, yaratıcılıklarını geliştirmelerine, kendini ifade etme becerilerini geliştirmelerine, liderlik özelliklerinin gelişimine, Sorumluluk alma duygularının gelişimine, iyiliksever kişilik geliştirmelerine, özgüven gelişimine ve arkadaşlık ilişkilerini geliştirmelerine katkıda bulunmaktadır. Böylelikle kendini ifade etme, sorumluluk alma, paylaşma davranışları gelişiyor yani sosyal ilişkilerini geliştiriyor. Ayrıca çocuklar kendilerini masal karakterlerinin yerine koyarak empati kurmayı öğreniyorlar. Masallar sayesinde çocuklar kendilerini daha iyi ifade edebilmekte ve grup içerisinde daha girişken olabilmektedirler. Ayrıca çocukların mantık yürütme becerileri de masallar yoluyla gelişmektedir.
Masallar özellikle çocukların dil gelişimleri üzerinde etkili olmaktadır. Çocuklar masallar sayesinde kelime dağarcıklarını geliştirip düzgün cümle yapıları kurabiliyorlar. Dil gelişimi iyi olunca da öğrenciler kendilerini daha iyi ifade ediyorlar. Masallar çocukların bir şeyleri daha iyi ifade etmelerini sağlıyor.
Masallar çocukların dünyası için çok önemlidir. Masalsız çocuk düşünülemez. Çünkü çocuklar kendi oyunlarında çoğunlukla hayal güçlerini kullanıyorlar. Masallar bu güçlerinin daha da artmasına neden oluyor. Masallar sayesinde çocuklar daha yaratıcı oyunlar oynuyorlar. Masallar çocuklarda kişilik gelişimi ve yaratıcı düşünme becerilerinin gelişimine çok önemli katkılar sağlar.
Çocuklar masalların en çok kahramanlarından ve doğaüstü güçlerinden etkilenmektedirler. uzmanlar, olayların ve doğaüstü güçlere sahip karakterlerin çocukların dikkatlerini son derece cezbettiğini belirtmişlerdir. Böylelikle çocuklar masal kahramanlarıyla kendilerini bir anlamda özdeşleştirmektedirler. Şöyle ki “Çocuklar genellikle karakterlerden etkilenmektedirler. Erkekler ‘güçlü’, kızlar ise daha çok ‘prenses’ olmaktan etkileniyorlar” “Erkekler aslanlarla özdeşleşiyor, kızlar da daha çok çalışkan olmaktan hoşlanıyorlar” burada iki boyut ortaya çıkmaktadır:
İlk olarak çocukların kendilerini ‘kral’, ‘güçlü’, ‘aslan’, ‘prenses’ gibi karakterler yerine koyması oyunlarında onlar gibi düşünüp, onlar gibi hareket etmeleri “empati” duygusu ile ilgilidir. Buradan masalın çocukların empati duygularının gelişimi ile ilişkili olduğu sonucuna varılabilir.
İkinci olarak ise masallar çocuklarda cinsiyet kavramının gelişimine de etki etmektedir. Çocukların oyunlarında benimsedikleri masal kahramanlarının erkek ya da kadın olmaları kendi cinsiyetlerini tanımlamalarına ve gelecek
yıllarda bunu sürdürmelerine belkide temel atmaktadır.
Ebeveynlere Öneriler
Ebeveynler, okul dışı zamanlarda çocuklara mutlaka masal okumalı yada anlatmalı.
Her akşam yatmadan önce okunan masalların çocukların dil gelişiminde, çocuğun aile bireyleri ile olan iletişimlerinin güçlenmesinde kendini ifade edebilmesinde çok önemli bir role sahip olduğu bilinen bir gerçektir.
Aileler çocuklara akşamları masal okuyabilirler fakat çocukların çok fazla hayal dünyasına dalmalarına izin vermemelidirler.
Aileler çocuklarına sıklıkla kitap okumalı ve kitap hakkında onların yorumlarını almalıdırlar.
Ailelerin çocuklarıyla vakit geçirmeleri gerekir.
Aileler çocukların da masal anlatmalarına izin vermelidirler. Çocuklardan bir gün içerisinde yaşadıklarını masallaştırıp anlatmalarını isteyebilirler. Böylece hem günün muhasebesi yapılır hem de çocuğun gelişimine katkı sağlar.
Masal seçimi konusunda aileler sihir, büyü vb. içeren masalları değil daha gerçekçi masallar seçmeliler.
Bir okul öncesi kurumuna devam eden bir çocuk yine günlük zamanının bir kısmını okulda geçirse bile geri kalan daha büyük bir zaman diliminde ev ortamında ailesiyle birliktedir. Bu nedenle okula giden öğrencilerin okulda masal dinleme şansları anasınıfına gidemeyen öğrencilere göre daha yüksektir. Ancak okuldaki etkinlikler sadece masal anlatmaya dayalı değildir ve masal etkinliği dışında birçok etkinlikler yapılmaktadır. Okuldaki süre zarfında çocuklar masal etkinliğiyle kısa süreli olarak karşılaşmaktadırlar. Kısaca okuldaki masal etkinliği çocuk için doyurucu olmayabilir. Bundan dolayı ailelerin okul dışı zamanlarda da çocuklarıyla yakından ilgilenerek onlara masal anlatması ve bu ihtiyaçlarını gidermeleri gerekir.
Bilindiği gibi ebeveynlerin çocuklarının dil ve psiko-sosyal kişilik gelişimlerinde önemli rolleri ve etkileri vardır. Masalların bu gelişim öğelerine katkı yapacağı bilinciyle ailelerin çocuklarına masal anlatması okuldaki faaliyetlerine paralel olarak destekleyici bir unsur olacaktır. Böylelikle çocuk hem soysal yönden hem de akademik olarak başarılı olacaktır.
Sonuç olarak masallar çocukların gelişimleri üzerinde etkili olan bir kaynaktır. Masallar, çocukların sosyal beceri kazanmalarında ve sosyalleşme sürecinde “kendi” ve “diğeri” arasında sağlıklı etkileşimde bulunmalarına önemli katkılar sağlarlar.
Ayrıca masallar toplumun kültürel değerlerini kuşaktan kuşağa aktarma görevini de üstlenen sözlü halk edebiyatı eserleridir. Bu önemli etkilerinden dolayı çocukların gelişim sürecinde masallara yer verilmelidir.
